prof. dr hab. Marek Urbanik
UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI, KRAKÓW
UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI, KRAKÓW
1. Historia
Poważną, profesjonalną przygodę z nauką zacząłem w pamiętnym roku 1964 - roku jubileuszu 600-lecia UJ, kiedy to zostałem przyjęty na 1 rok astronomii tej szacownej uczelni.
Moje zainteresowania dryfowały: od spektroskopii gwiazdowej (fascynacja, jak dużo możemy dowiedzieć się o tych odległych obiektach tylko z ich światła!), poprzez radiowe obserwacje Słońca (praca magisterska - połączenie moich zainteresowań astronomicznych i jeszcze wcześniejszej pasji radioamatorskiej), aby skrystalizować się na statystycznych badaniach radioźródeł pozagalaktycznych. Owocem tej krystalizacji była moja praca doktorska.
Następnie wspólnie z grupą młodych entuzjastów zaczęliśmy robić rzeczy fascynujące w zakresie fizyki plazmy galaktycznej... i robimy to aż do dziś.
2. Stan obecny
W latach 2003-2009 kierowałem Zakładem Radioastronomii Obserwatorium Astronomicznego UJ. Obecnie zakładem kieruje dr hab. Krzysztof Chyży. Zakład (oprócz mnie) składa się z samych młodych entuzjastów. Są wśród nich prowadzący prace badawcze nt. kosmologicznych pól magnetycznych i dynamiki galaktyk z poprzeczką. Znalazł się w nim też w całości zespół, z którym wspólnie tworzyliśmy w Krakowie tematykę fizyki plazmy galaktycznej. Są w nim specjaliści od numerycznych model, którzy znakomicie objaśnili wiele zagadkowych obserwowanych struktur pola magnetycznego i mają istotny wkład w opracowanie całkowicie nowych teorii ewolucji galaktycznych pól magnetycznych.
Mamy w naszym zespole wytrawnych obserwatorów, używających potężnych instrumentów jak 100-metrowy radioteleskop w Effelsbergu k. Bonn, 27-elementowy system 25-metrowych anten w Nowym Meksyku (zwany Very Large Array -VLA) mikrofalowy teleskop na Mt. Graham w Arizonie czy system 6-ciu mikrofalowych anten w Owens Valley (Kalifornia). Uczestniczymy też w obserwacjach rentgenowskich przy pomocy europejskiego satelity XMM-Newton.
Nasze obecne prace koncentrują się wokół pytań: jakie jest pochodzenie galaktycznych pól magnetycznych? Jaki jest ich związek z procesem powstawania gwiazd? I przede wszystkim: czego możemy się nauczyć o fizyce plazmy (również tej laboratoryjnej) używając galaktycznego laboratorium plazmowego? Nasze zainteresowania dryfują też w kierunku problematyki pól magnetycznych w młodym Wszechświecie, za wcześnie jeszcze mówić o wynikach.
Zaangażowaliśmy się także w poważny projekt instrumentalny: dzięki pomocy Profesora Wielebinskiego z MPIfR Bonn wyposażyliśmy 32-metrowy radioteleskop w Piwnicach koło Torunia w bardzo czuły polarymetr radiowy na częstotliwość 5 GHz. Po zakończeniu prac instrumentalnych i technicznych, zamierzamy nim przeprowadzić badania drobnoskalowych pól magnetycznych w Naszej Galaktyce.
Poważną, profesjonalną przygodę z nauką zacząłem w pamiętnym roku 1964 - roku jubileuszu 600-lecia UJ, kiedy to zostałem przyjęty na 1 rok astronomii tej szacownej uczelni.
Moje zainteresowania dryfowały: od spektroskopii gwiazdowej (fascynacja, jak dużo możemy dowiedzieć się o tych odległych obiektach tylko z ich światła!), poprzez radiowe obserwacje Słońca (praca magisterska - połączenie moich zainteresowań astronomicznych i jeszcze wcześniejszej pasji radioamatorskiej), aby skrystalizować się na statystycznych badaniach radioźródeł pozagalaktycznych. Owocem tej krystalizacji była moja praca doktorska.
Następnie wspólnie z grupą młodych entuzjastów zaczęliśmy robić rzeczy fascynujące w zakresie fizyki plazmy galaktycznej... i robimy to aż do dziś.
2. Stan obecny
W latach 2003-2009 kierowałem Zakładem Radioastronomii Obserwatorium Astronomicznego UJ. Obecnie zakładem kieruje dr hab. Krzysztof Chyży. Zakład (oprócz mnie) składa się z samych młodych entuzjastów. Są wśród nich prowadzący prace badawcze nt. kosmologicznych pól magnetycznych i dynamiki galaktyk z poprzeczką. Znalazł się w nim też w całości zespół, z którym wspólnie tworzyliśmy w Krakowie tematykę fizyki plazmy galaktycznej. Są w nim specjaliści od numerycznych model, którzy znakomicie objaśnili wiele zagadkowych obserwowanych struktur pola magnetycznego i mają istotny wkład w opracowanie całkowicie nowych teorii ewolucji galaktycznych pól magnetycznych.
Mamy w naszym zespole wytrawnych obserwatorów, używających potężnych instrumentów jak 100-metrowy radioteleskop w Effelsbergu k. Bonn, 27-elementowy system 25-metrowych anten w Nowym Meksyku (zwany Very Large Array -VLA) mikrofalowy teleskop na Mt. Graham w Arizonie czy system 6-ciu mikrofalowych anten w Owens Valley (Kalifornia). Uczestniczymy też w obserwacjach rentgenowskich przy pomocy europejskiego satelity XMM-Newton.
Nasze obecne prace koncentrują się wokół pytań: jakie jest pochodzenie galaktycznych pól magnetycznych? Jaki jest ich związek z procesem powstawania gwiazd? I przede wszystkim: czego możemy się nauczyć o fizyce plazmy (również tej laboratoryjnej) używając galaktycznego laboratorium plazmowego? Nasze zainteresowania dryfują też w kierunku problematyki pól magnetycznych w młodym Wszechświecie, za wcześnie jeszcze mówić o wynikach.
Zaangażowaliśmy się także w poważny projekt instrumentalny: dzięki pomocy Profesora Wielebinskiego z MPIfR Bonn wyposażyliśmy 32-metrowy radioteleskop w Piwnicach koło Torunia w bardzo czuły polarymetr radiowy na częstotliwość 5 GHz. Po zakończeniu prac instrumentalnych i technicznych, zamierzamy nim przeprowadzić badania drobnoskalowych pól magnetycznych w Naszej Galaktyce.
3. Informacje osobiste
Rodzina: los połączył mnie szczęśliwie ze wspaniałą kobietą, Marią, która nie tylko wykazuje nadal pełne zrozumienie dla moich życiowych pasji, ale obdarzyła mnie dwójką wspaniałych dzieci. Marcin, inżynier elektronik obdarzył mnie już trojgiem wnucząt: Michał, Asia i Kasia. Marta, dziennikarka, jest już szczęśliwą mamą dwóch moich wnuczek: Urszulki i Martynki.
Poza pracą: choć astrofizyka jest nadal moją życiową pasją mam też kilka zainteresowań osobistych. Od dzieciństwa jestem entuzjastą fal krótkich. Nigdy nie starałem się o licencję nadawczą (w poprzednim okresie wymagało to układów z tzw. władzą ludową) i moim hobby są radiowe nasłuchy całego świata. Robię to od r. 1957, "podsłuchiwałem" radiowo wojny na Bliskim Wschodzie, Wietnam, powstanie Bangladeszu itp., noszę się z zamiarem spisania historii najnowszej słyszanej uszami krótkofalowca... Hobby to zaczyna obecnie umierać wobec zalewu naszego rynku tandetnymi komputerami drastycznie łamiącymi zasady eliminacji zakłóceń. Podróżując stwierdziłem, że jest nasz kraj w cywilizowanym świecie pod tym względem bardzo niechlubnym wyjątkiem.
Nasłuchy dalekiego świata zrodziły inną pasję: tradycyjną muzykę dalekich narodów: niegdyś nasłuchiwaną na falach krótkich, obecnie dostępną też przez internet, zgromadziłem pokaźną encyklopedię muzyki świata. Z innych pasji: historia starożytna, historia sztuki (na poziomie amatorskim - wczytywanie się w popularne opracowania), a także... science fiction (ku zgrozie rodziny i kolegów: poważny pracownik nauki... a tu historie o zielonych ludkach z Oriona!).
Aneks: dane osobiste:
ur. 31.03.1947 w Olkuszu
mgr UJ Kraków 1969
asystent techniczny UJ od 1969
asystent nauk-bad. od 1972
doktorat i stanowisko adiunkta 1978
habilitacja 1987, stanowisko docenta UJ 1988
tytuł profesorski, prof. nadzw UJ 2003
kierował Zakładem Radioastronomii 2003 -2009
od 2009 przewodniczacy Rady Naukowej Obserwatorium Astronomicznego UJ.
